Kino domowe 2020/21 cz. 4, czyli wszystko o najlepiej brzmiącym formacie kinowym świata

Inwestując w nowy amplituner, nie wyobrażam sobie, by mógł on nie posiadać wsparcia dla IMAX ENHANCED i nawet jeśli się zgodzimy co do tego, że na chwilę obecną nie jest to format, tak rozpowszechniony jak Dolby Atmos, to za sprawą umów z platformami streamingowymi i zapowiedziom firmy Sony, ta sytuacja może ulec zmianie dosłownie z dnia na dzień.

Więcej o dostępności filmów w kolejnym (najprawdopodobniej ostatnim odcinku serii), a dziś wszystko co chciałbyś wiedzieć o samym IMAX Enhanced, ale nie masz kogo zapytać.

Jeśli tylko mi warunki lokalowe kiedyś pozwolą, to bezdyskusyjnie postawię swoje kino domowe na Devinitive Technology. Przez lata, na wystawach audio dane mi było posłuchać wielu zestawów demo, od bardzo tanich, po zaporowo drogie, ale to właśnie Devinitive'y z materiałem filmowym w IMAX Enhanced skradły moje serce (każda kolumna ma wbudowany subwoofer, nawet centralny ma swój, więc nawet tak prosta konfiguracja 5.1.4 jak na zdjęciu z ciemnym tłem ma aż 5 subów – taki bas jest nieporównywalny z niczym).

Dla wygody czytającego (znaczy się twojej wygody szanowny czytelniku), tekstowi nadałem formę pytań i odpowiedzi omawiających poszczególne zagadnienia. Pytania to w większości autentyki zasłyszałem podczas: konferencji / szkoleń / od sprzedawców, zadawane przez dziennikarzy i użytkowników.

11. Jakiej marki elektronikę najlepiej kupić pod IMAX Enhanced?

Wybór producentów urządzeń wielokanałowych: wzmacniaczy / amplitunerów / procesorów, jest spory, żeby wymienić: Arcam / Anthem / AudioControl / Denon / Elite / Integra / JBL Synthesis / Lexicon / Marantz / McIntosh / Onkyo / Pioneer / Sony / Trinnov, ale z tej całej listy tylko Denon / Marantz oferuje obsługę wszystkich dostępnych na rynku standardów dźwięku 3D.

Tak się składa, że obie marki korzystają również z kalibracji firmy Audyssey – tej samej, która odpowiada za codzienne kalibrowanie wszystkich sal kinowych IMAX (tak, tak, IMAX by utrzymywać swój standard, kalibruje nagłośnienie każdej sali co 24h), więc sama obsługa kilkunastu kanałów, to jedynie wierzchołek góry lodowej. Mam nadzieję, że z lektury wcześniejszych części udało się zapamiętać iż, u podstawy sukcesu prawidłowo pracującego kina obsługującego obiektowe kodowanie dźwięku (Dolby Atmos / DTS:X / IMAX Enhanced) leży kalibracja. Bez kalibracji nie ma mowy o optymalnym dźwięku – amen.

Trudno w tych rozważaniach pominąć również czynnik ceny, a tu rozrzut... oj spory. Przykładowo: McIntosh 38.500 / JBL Synthesis 28.900 – 35.900 / Arcam 11.500 – 26.500 / Lexicon: 18.900, a jeśli już cena spada w okolice pułapu 10.000 zł, to od razu mamy mniej kanałów / mniejszą moc / brak porządnej kalibracji / brak kompletu formatów 3D itp.

Na tym tle, taki dajmy na to Denon AVC-X6700H za 11.500 zł, wydają się być wyjątkowo atrakcyjny, ponieważ oferuje najwięcej za każdą wydaną złotówkę. A dla osób o głębszym portfelu jest już dostępny rocznicowy model AVC-A110, który jest jednym z nielicznych urządzeń audio, do którego projektowania nie mieszali się księgowi – miałem okazję już posłuchać i jest boski!

Denon AVC-A110 – jeśli cię tylko stać, to nie wahaj się sekundy, bo zanosi się, że będzie ich wyprodukowana ledwie garść, a na rynku wtórnym ceną będą rosły – to naprawdę wybitna konstrukcja

Głęboko wierzę, że wszyscy gracze rynku IMAX Enhanced grają do jednej bramki zwanej najlepszy możliwy obraz i dźwięk, oraz czynią co w ich mocy, by ich systemy kalibracyjne robiły jak najlepszą robotę. Jednak na tym polu duet Denon / Marantz po prostu zyskuje dodatkowe punkty za korzystanie z IMAX’owego Audyssey i tyle. Natomiast decyzję co wybrać, każdy musi podjąć sam, lub ewentualnie z żoną :)

Pokój przed i po kalibracji Audyssey – różnica radykalna (przykład zmian dla głośnika efektowego)

12. Skoro niemal wszystkie wychodzące obecnie filmy, są w Dolby Atmos, to czy ma sens zawracać sobie głowę jakimś niszowym IMAX'em?

Patrząc po wychodzących na Blu-ray tytułach i ogłoszeniach niektórych sieci streamingowych (np. Apple TV) można rzeczywiście odnieść (mylne) wrażenie, że Dolby jest lepszy ponieważ podbija rynek. Prawda jest taka, że zjawisko to, nie ma wiele wspólnego z przewagą techniczną jednego formatu nad drugim, a jedynie z biznesowym aspektem całej sprawy. Jak nie wiadomo o co chodzi… to zawsze chodzi o to samo :) Nie chciałbym, by zabrzmiało to, jak wypowiedź skierowana przeciwko Dolby, bo oni po prostu robią swoje, ale widać jak na dłoni, że wykorzystują monopolistyczną pozycję do zakulisowych nacisków. Żaden monopol nie jest dobry, a narzucane przez niego rozwiązania, w dłuższej perspektywie rzadko kiedy okazują się korzystne dla zwykłego użytkownika. Najlepszym tego przykładem niech będzie tajemnicze znikanie treści dostępnych w darmowym HDR10+, na rzecz niemal identycznie działającego, ale niestety płatnego – Dolby Vision.

Koncerny zatrudniają specjalistów zarządzających biznesem, którzy zarabiają na życie prowadząc negocjacje / zawierając sojusze / podpisując umowy i zdobywając rynek dla swojego pracodawcy. Gorzej jeśli zamiast zdrowej konkurencji pojawiają się pomysły wyeliminowania konkurencji.

Dlatego też zawarte dwa lata temu porozumienie (wrzesień 2018), pomiędzy IMAX i DTS wydaje się być próbą przywrócenia równowagi na monopolizowanym nieustannie przez Dolby rynku, a samo IMAX Enhanced, to nowy sposób na dostarczanie DTS’owej technologii do naszych domów.

Tylko zdrowa konkurencja gwarantuje nam użytkownikom dostęp do nowych technologii, nowych treści, no i spadanie cen.

Ot niespodzianka, hi-endowe modele OLED LG na 2020 – po lewej OLED65BX, po prawej OLED77CX za drobne 18.000 zł, w opisie możemy przeczytać o: samoświecących diodach OLED / procesorze α9 Gen3 AI 4K / ThinQ AI w języku polskim / wrażeniach jak w prawdziwym kinie / profesjonalnym obrazie Dolby Vision IQ i dźwięku Dolby Atmos / oraz sterowaniu głosowym w języku polskim za pomocą pilota Magic, natomiast nigdzie nie znajdziemy nawet cienia sugestii, że one NIE OBSŁUGUJĄ nic poza Dolby!!!, a w tabelce z parametrami nie ma nawet rubryki „DTS:X – Nie”, a nuż klient nie zauważy tego czego nie ma. Ach nie, jest jeszcze gorzej, bo obok nazwy pojawia się skrót HDR. A ja się pytam, który ze zwykłych użytkowników zorientuje się, że mowa tu o starym, wstecznie kompatybilnym standardzie oferującym znacznie słabsze parametry dynamiki obrazu zafiksowane dla całego filmu, a który z HDR10+ nie ma wiele wspólnego?

Natomiast w tym samym czasie 75" QLED 8K, kosztujący co do złotówki tyle samo – TLC X915 – otrzymał oficjalną certyfikację dla IMAX Enhanced i niespodzianka, obsługuje również Dolby Vision & Atmos – czyli jak się chce, to się da.

Podczas pisania tekstu uświadomiłem sobie coś istotnego i od razu zaznaczam, że są to jedynie moje domysły, bo żadnych papierów na to nie widziałem. Wygląda, że eliminowanie z telewizorów wsparcia dla HDR10+ kosztem płatnego Dolby Vision, to nie tylko chęć promocji własnego formatu, ale i próba uwalenia konkurencji, korzystającej z konkurencyjnego formatu. To niestety nie pierwszy taki pomysł w historii ze strony Dolby, które wcześniej próbowało zakazać prawnie możliwości wirtualizacji swoich ścieżek filmowych przy użyciu technologii pochodzącej od DTS – klienci się wtedy wściekli i wymusili zmianę decyzji. Zobaczymy co ludzie powiedzą teraz, gdy za jakiś czas do nich dotrze, że własnie kupili sobie za parę / paręnaście tysięcy nowiutki telewizor znanej firmy na „L”, reklamowany jako najlepszy ekran do filmów, na którym po prostu nie da się zobaczyć np. filmu dokumentalnego wyprodukowanego dla kin IMAX, a którym zachwycają się wszyscy znajomi posiadający telewizor od „S”?

Firmie Sony średnio się wiedzie ostatnio na rynku telewizorów, stąd prawdopodobnie pomysł na ucieczkę do przodu i certyfikowanie kolejnych serii pod IMAX Enhanced, jednocześnie przygotowywana jest ogromna oferta filmów. Wspierające format telewizory to: XBR Z8H / XBR A9S / XBR A8H / XBR X950H / XBR X900H / XBR Z9G / XBR A9G / XBR A8G / XBR X950G / XBR Z9F / XBR A9F / XBR A8F / XBR X900F / XBR A1E. Również lista projektorów jest całkiem okazała: VPL-VW995ES / VPL-VW695ES / VPL-VW295ES / VPL-VW285ES / VPL-VW385ES / VPL-VW675ES / VPL-VW885ES / VPL-VZ1000ES / VPL-VW5000ES.

Dolby będzie udawać Greka, bo przecież nie oni produkują telewizory. To tylko gdybanie, ale czy aby pozbawione racjonalnych podstaw? Nie zdziwiłbym się, gdyby się za jakiś czas okazało, że w tle przewijały się zakulisowe rozmowy o preferencyjnych cenach licencyjnych dla odbiorników wyposażonych tylko w jeden system zarządzania dynamiką obrazu. Na rynku telewizorów i dostawców usług steamingowych konkurencja jest ogromna i każda okazja do obniżenia cen, może się spotkać z ciepłym przyjęciem ze strony producentów i nadawców. A gdy klient już się „kapnie”, że coś jest nie tak, to zawsze będzie można bezradnie rozłożyć ręce i powiedzieć, że: „My nigdy nie ukrywaliśmy, że wspieramy tylko Dolby Vision”, a biuro promocji firmy przeprowadzi nawet kampanię „udowadniającą” wyższość takiego rozwiązania.

IMAX Enhanced jest śmiertelną konkurencją dla Dolby, bo oferuje klientom: unikalny kontent kręcony od głębin oceanów, po kosmos / lepszy dźwięk / równie dobry, jeśli chwilami nie lepszy obraz.

Kombinacja Dolby Atmos & Vision, to rozwiązanie oferujące użytkownikowi wspaniałe doznania i to jest temat poza dyskusją, natomiast nie ma we mnie zgody, na pozbawianie mnie jakimiś trikami prawno-ekonomicznymi prawa wyboru, a na bank nie jest dziełem przypadku, że darmowy HDR10+ został nagle zignorowany przez tylu liczących się dostawców filmów w streamingu. Bądźmy czujni.

13. Zaraz, zaraz, czy to aby nie znaczy, że nie na wszystkich telewizorach będzie można oglądać filmy DTS:X i IMAX Enhanced?

Wiem, że zabrzmi to słabo, ale taka na dziś jest rzeczywistość. Nie chcąc popełnić błędu (bo w końcu mogę o czymś nie wiedzieć), zapytałem o to wprost u źródła (w LG). Oto fragmenty korespondencji:

Filmy IMAX Enchanced nie będą obsługiwane przez tegoroczne TV LG ze względu na nieobsługiwanie dźwięku w formacie DTS:X (...), brak obsługi DTS:X oznacza, że TV nie wypuści tego sygnału na amplituner.

Dalszy komentarz wydaje się zbędny. Firma póki co, nie ogłosiła planów zmiany tej sytuacji.

Brian Bonnick – IMAX CTO (Chief Technology Officer), człowiek odpowiedzialny za kwestie technologiczne w firmie, na tle zaledwie JEDNEJ spośród 5 / 6 / 12 kolumn kinowych (zależnie od sali). Od razu staje się jasne, dlaczego nagłośnienie w ich kinach jest tak niesamowite i po prostu lepsze od sal uniwersalnych używających Dolby (foto. HeyUGuys). Wyobrażacie sobie mieć taką parkę w salonie?

14. Trudno się w tym połapać... czy kina IMAX i format IMAX Enhanced to jedna firma?

Nie. Właścicielem praw do technologii IMAX Enhanced jest firma Xperi, która jest również właścicielem praw do marki DTS. Kina IMAX to osobny biznes i w innych rękach. Mówimy tu więc o wspólnym przedsięwzięciu, by przenieść doświadczenie z kina do domu.

15. Skoro w kinach IMAX nie korzysta się z dodatkowych kanałów LFE (niskotonowych), to jak powinno wyglądać optymalne nagłośnienie w warunkach domowych?

Najlepiej byłoby korzystać z kompletu dużych pełnozakresowych kolumn, jak to ma miejsce w kinach i takie też są oficjalnie certyfikowane modele, ale bądźmy realistami – ile osób jest w stanie udźwignąć finansowo i lokalowo tyle, by na wszystkich kanałach postawić drogie skrzynki podłogowe? Inżynierowie DTS to przewidzieli i dlatego mix domowy zawiera osobną ścieżkę z niskimi częstotliwościami dla subwoofera / subwooferów.

Czy wiecie, że w kinach IMAX bas schodzi do 23 Hz, gdzie norma dla kin THX mówi ledwie o 40 Hz? To powinna być lekcja pokory dla fanów bezrefleksyjnego powielania opinii o niesamowitości basu kinowego w zwykłych multipleksach.

Pamiętajmy również, że sale IMAX muszą spełniać znacznie bardziej rygorystyczne wymagania, jak dodatkowe wytłumienie i wyciszenie sal, by w razie potrzeby móc usłyszeć tupot nóżek mrówki biegnącej po suchym liściu.

Definitive Technology serii 9000 – centralne do wyboru: CS9080 / CS9060 / CS9040 z 8" subwooferem i/lub 8" membraną bierną. Każda podłogówka ma od razu wbudowany potężny sub – oficjalne pokazy IMAX Enhanced organizowane przez DTS najczęściej robione są na tych kolumnach.

16. Jak duży powinien być głośnik centralny górny względem centralnego zwykłego?

Ponieważ w DTS:X / IMAX Enhanced wszystkie kanały zawierają informację pełnopasmową, więc rozsądek podpowiada, by głośniki górne były jak największe i najlepsze na jakie warunki lokalowe, budżet i żona pozwalają. Natomiast praktyka podpowiada, że inżynierowie mają jednak z tyłu głowy, że w 95% instalacji będą używane mniejsze jednostki efektowe, więc od razu tak miksują, by nie przeciążać kanałów górnych. Inaczej ma się sprawa z kanałem centralnym, który z zasady jako odpowiadający za ludzki głos (dialogi) powinien być najwydajniejszym i najlepszym jakościowo głośnikiem w całym torze.

Skoro więc górny centralny oprócz efektów odpowiada również za dialogi, to w zasadzie powinien być taki sam jak centralny dolny, lub o „jeden numerek” mniejszy (niektóre firmy oferują centralne w kilku rozmiarach). A jeśli przyjdzie nam powiesić coś naprawdę małego, to kalibracja i tak nie pozwoli na przeciążenie głośniczka. Natomiast może to doprowadzić do obniżenia ogólnej wydajność całego systemu, gdyż elektronika będzie starała się dążyć do zachowanie spójność. Jeszcze jedna istotna uwaga – na subwoofer kierowany jest kanał LFE plus cały bas, którego nie są w stanie pociągnąć głośniczki efektowe, a który zostanie odcięty automatycznie (znów się kłania kalibracja), lub ręcznie podczas konfigurowania amplitunera – więc nie grozi nam utrata żadnych informacji, a co najwyżej przekierowanie ich do suba.

Jeśli możesz sobie tylko na to pozwolić, to używaj jak największych pełnozakresowych kolumn, a jeśli musisz iść w mniejsze głośniki, to Audyssey zrobi co tylko możliwe, by stworzyć najlepszy show na jaki te głośniki stać.

Model największy BP9080x posiada wbudowany na stałe moduł do grania dźwiękiem odbitym od sufitu + 12" sub + 2x 12" membrany bierne, natomiast mniejsze BP9060 / BP9040 / BP9020 posiadają suby 10" i 8" oraz gotowe wyprowadzenia dla opcjonalnej nadstawki efektowej A90. Dzięki temu mamy wybór – możemy na suficie zrobić bardzo precyzyjną instalację na głośnikach montażowych, a jeżeli nie ma warunków do rycia ,to skorzystać z nadstawek i spokojnie zrobić np. 5.1.4 lub 7.1.6

17. Czy powinno się i czy warto wymienić kolumny na certyfikowane pod IMAX Enhanced?

Nie ma takiej potrzeby, certyfikowane kolumny, to rodzaj zalecenia, które ma nam zagwarantować spokój ducha, że wszystko zagra na (i)max, ale istnieje wiele modeli kolumn, które zrobią to równie atrakcyjnie, ale po swojemu. Producenci często nie inwestują w proces certyfikacji, bo każde nadrukowane dodatkowe logo na kartonie słono kosztuje. Niech zdrowy rozsądek i nasze uszy będą doradcami. Bardzo trafnie opisał to Glen Stone z DTS i proponuję trzymać się jego wykładni:

Toczy się ogromna debata w branży – i u nas w firmie – na temat sensowności certyfikacji kolumn. Oczywistym jest, że każdy audiofil lubi swoje kolumny za dźwięk / tonację / ciepło / zimno / jakość itp. Program certyfikacyjny IMAX Enhanced, nie przypomina tego znanego jako THX, bo nie narzuca nikomu jak kolumna ma być zbudowana i działać. Nam zależy tylko na uzyskaniu odpowiedzi na dwa pytania: jakie jest jej pasmo przenoszenia i jak działa przy wysokich poziomach głośności, czyli sprawdzamy jak sobie poradzi z IMAX’owymi miksami. Główne kolumny muszą schodzić co najmniej do 70 Hz, a subwoofer musi być odpowiednio wydajny, żeby przekazać ten cały basowy klimat. Jeśli więc, kupuję się certyfikowany telewizor lub amplituner, to często powstaje pytanie – czy nie warto dokupić i certyfikowane kolumny? Odpowiedź brzmi nie. My nikogo nie eliminujemy, tylko dlatego, że ma własne kolumny. Natomiast jeśli budujesz kino od podstaw, to certyfikowane kolumny na pewno zagwarantują ci niezbędną wydajność.

Jako, że są to kolumny bipolarne (grają również do tyłu jak niektóre kolumny audiofilskie), to całkiem zacnie słucha się na nich i muzyki. Na ostatnim rysunku widać okablowane i gotowe wyprowadzenie pod nadstawkę efektową.

Gdybym dziś stanął przed dylematem, w którą stronę „skręcić” stawiając od podstaw system wielokanałowy (kino i muzyka), to uznałbym za priorytetową maksymalną zgodność ze specyfikacją IMAX Enhanced.

Jeżeli więc drogi czytelniku nie do końca czujesz, o co to całe bicie piany, to zrób sobie mały eksperyment – wybierz się na wycieczkę do któregoś z kin IMAX (Warszawa / Poznań / Katowice / Kraków / Łódź / Wrocław – aktualny repertuar jest tu), a potem idź na ten sam film, do najlepszego multiplexu w mieście i wszystko stanie się jasne :)

Nie ma drugiego takiego systemu we współczesnym kinie, który tak doskonale zarządzałby basem i resztą pasma, no po prostu nie ma.

Kilka zrzutów ekranu konfiguracji w Denon AVR-X6700H (z dodatkowym wzmacniaczem stereo wspiera do 13.2 kanałów). Typowa konfiguracja 7.1.6 – to 7 kolumn na ziemi + 2 górne fronty i 2 górne tyły + 2 sufitowe surround (mogą być zastąpione 2 głośnikami górnymi po bokach) – konfiguracja pod: Dolby Atmos / DTS:X Pro, a brakujący centralny górny, zostanie wyrenderowany jako obiekt i co się miało na nim pojawić to i tak usłyszymy.

7.1.6 pod film i muzykę – różni się zastąpieniem 2 górnych surround jednym na środku sufitu (to ten słynny „głos boga”) + górny centralny – konfiguracja pod: Dolby Atmos / DTS:X Pro / IMAX Enhanced / Auro-3D. Mając AVR-X6700H można przełączać się pomiędzy tymi dwoma konfiguracjami.

Na górze Denon AVR-X6700H – przetwarza 13 kanałów / posiada 11 wzmacniaczy / brakujące dwa wymagają zewnętrznego wzmacniacza i wtedy można napędzić 13 kolumn

Denon AVR-X8500H – od razu przetwarza 13 kanałów / posiada 13 wzmacniaczy / oraz 15 wyjść na kolumny – to jest rozwiązanie specjalnie przygotowane pod klientów, którzy chcą mieć OBIE konfiguracje dostępne równolegle. Można więc okablować i górne surroundy, oraz górny centralny i sufitowy, a potem przełączać się z poziomu menu. Piszę o tym ponieważ przypuszczam, że mało kto zdaje sobie sprawę z istnienia takiej możliwości. Atmosowa konfiguracja 7.1.6 jest standardem i wszystko zabrzmi na niej fenomenalnie, również na materiale DTS.

(kliknij żeby obejrzeć)

Część 1 – czytaj tu – o początkach kinowego dźwięku surround (2D) Część 2 – czytaj tu – DTS:X / DTS Virtual:X / IMAX Enhanced, czyli jak tworzony jest dźwięk przestrzenny (3D) i czym jest DTS:X Pro Część 3 – czytaj tu – wszystko o instalacji kina w domu (+ poradnik basowy) Część 4 – tu jesteś – udoskonalony obraz i dźwięk, czyli IMAX Enhanced Część 5 – czytaj tu – dostępność filmów DTS:X / IMAX Enhanced Część 6 – czytaj tu – pytania i odpowiedzi Część 7 – czytaj tu – jakie cechy powinno mieć nowoczesne kino domowe roku 2021 Spis treści bloga